راهنمای خرید
کاشی هفت رنگ چیست؟
مهر
همه ما می‌دانیم که کاشی، همواره یکی از سازه‌های خاص و پر‌اهمیت در معماری ایرانی، به‌خصوص در اماکن مذهبی مانند مساجد و آرامگاه‌ها بوده است.یکی از قدیمی‌ترین انواع این کاشی‌ها، کاشی هفت رنگ است. در ادامه مقاله قصد داریم توضیحاتی را در این خصوص برای شما همراهان گرامی شرح دهیم.
کاشی هفت رنگ چگونه کاشی است؟
کاشی هفت رنگ یکی از مشهورترین انواع کاشی است که استفاده از آن در کشور ایران، قدمتی دیرینه دارد.
بهره بردن از کاشی هفت‌رنگ، که به آن کاشی خشتی نیز گفته می‌شود، از اواخر حکومت سلسله تیموریان و اوایل دوره صفویه در ایران رواج بسیار زیادی پیدا کرد.
کاشی هفت رنگ، به تدریج جایگزین کاشی معرق شده و در ساخت روزافزون بناهای مذهبی و غیر مذهبی در دوره صفویه، مورد استفاده قرار گرفت.
معماران دوره صفویه، از این کاشی‌ها به خصوص در اماکن مذهبی مانند مساجد، بهره زیادی می‌بردند.
کاشی هفت‌رنگ، از جنس خشت و به صورت چهار‌گوش است. این کاشی به طور معمول، در ابعاد 15 در 15 و 20 در 20 و برای گنبد و مناره مساجد، 10 در 20 و 15 در 5/7 تهیه می‌شود.
رنگ این کاشی‌ها کاملا سفید بوده، در کنار هم قرار می‌گیرند، سپس طرح مورد نظر بر روی آن کپی شده و در رنگ‌های مختلف در کوره قرار گرفته و پخته می‌شوند.
تفاوت کاشی هفت رنگ و کاشی معرق
از مهم‌ترین تفاوت‌های بین این دو نوع کاشی، می‌توان به اندازه و جنس آن‌ها اشاره کرد.
جنس کاشی هفت رنگ، سخت و جنس کاشی معرق، نقطه مقابل آن و نرم است. این اختلاف جنس، باعث می‌شود تا کاشی هفت‌رنگ، با سرعت بالا رنگ آمیزی و در کوره پخته شود و کاشی معرق، پس از انتقال طرح بر روی کاشی، به‌وسیله تیشه تراش بخورد.
مسلما تراش خوردن کاشی، سرعت ساخت آن را کند می‌نماید و در نهایت باعث می‌شود تا در سازه‌های بزرگ، کمتر مورد استفاده واقع شود.
قطعه‌های کاشی هفت رنگ نیز معمولا به صورت مربع تولید می‌شوند، اما کاشی معرق، محدودیتی در این زمینه نداشته و به صورت اشکال مختلف هندسی وجود دارند.
رنگ های کاشی هفت رنگ
شاید با شنیدن نام کاشی هفت رنگ، این مورد به ذهن برسد که، هفت رنگ متفاوت بر روی یک کاشی دیده می‌شود. اما منظور از کاشی هفت‌رنگ آن است که، برای رنگ‌آمیزی این نوع کاشی‌ها، می‌توان از هفت رنگ مختلف استفاده کرد.
به عنوان مثال، برای ساخت یک سردر با کاشی هفت‌رنگ، می‌توان تنها از رنگ فیروزه‌ای آن استفاده کرد.
نکته‌ای که در این میان باید در نظر داشت این است که، به هر حال استفاده از بیش از یک رنگ نیز بر روی یک قطعه کاشی، نادرست و غیر اصولی نیست.
هفت رنگ رایجی که بر روی کاشی هفت‌رنگ دیده می‌شود، عبارتند از:
سفید، زرد، قرمز، سیاه، لاجوردی، حنایی و فیروزه‌ای
تاریخچه کاشی هفت رنگ
همان‌طور که بیان شد، ساخت و استفاده از کاشی‌های هفت‌رنگ آن هم به شیوه اسلامی، از اواخر دوره تیموریان و اوایل سلسه صفویه گسترش یافت.
با ورود اسلام به منطقه شرق، تقریبا اکثر آثار هنری که حاوی اشکال انسانی و حیوانی بودند، به دلیل مغایرت با اسلام حذف شده و طرح و نقش‌های اسلامی جایگزین آن‌ها گردیدند.
استفاده از کاشی های خشتی و هفت رنگ نیز، با نقوش اسلامی و آیه‌های قرآن در بناهای تاریخی و به‌خصوص مساجد، وسعت بسیار زیادی پیدا کرد، که نمونه بی‌نظیر آن را می‌توان در معماری مسجد شیخ لطف‌الله اصفهان، مشاهده کرد.
اولین نمونه استفاده از کاشی‌های هفت رنگ در ساخت بناهای تاریخی را، می‌توان به قرن هشتم هجری و دوره تیموریان نسبت داد.
مدرسه بی بی در سمرقند در کشور افغانستان کنونی، قدیمی‌ترین بنایی است که در معماری آن، از کاشی هفت رنگ استفاده شده است.
پادشاهان تیموری، با استفاده از هنر معماران و هنرمندان شیرازی و اصفهانی، بناهای متعددی را با بهره‌گیری از کاشی‌های هفت‌رنگ، تزئین نمودند.
در کل، کاشی هفت رنگ ایرانی با آن نقوش و طرح‌های اصیل، یکی از زیباترین انواع کاشی هفت‌رنگ در دنیا و به نوعی، بخشی از صنایع دستی زیبای ایرانی به شمار می‌آید.
تا کنون کشور دیگری نتوانسته است، همانند کاشی هفت‌رنگ ایرانی را با آن طرح و نقش خاص و زیبا، به جهان عرضه نماید.
نحوه ساخت کاشی هفت رنگ
ساخت و تولید کاشی هفت رنگ به این صورت است که، در ابتدا با یک نوع لعاب سفید یا نیمه‌شفاف، سطح روی کاشی پخته‌شده را می‌پوشانند.
پس از آن، طرح مورد نظر را بر روی یک نوع کاغذ پوستی ترسیم نموده و اطراف طرح را با سوزن سوراخ می‌کنند. سپس همان طرح را به وسیله گرده ذغال بر روی کاشی‌های خشتی لعاب‌دار، در اصطلاح کپی می‌نمایند.
در ادامه، کاغذ را از روی کاشی هفت رنگ برداشته و گرده‌های ذغال را به آرامی کنار می‌زنند. طرح را نیز با استفاده از یک نوع ماده معدنی سیاه، قلم‌گیری و طرح به جا مانده را نیز ترسیم می‌نمایند.
بعد از آن، بر اساس نقشه هنرمند، کاشی مورد نظر را رنگ‌آمیزی کرده و در درون کوره قرار می‌دهند.
پخت و ثابت شدن رنگ این کاشی‌ها، بین حدود 7 الی 9 ساعت زمان می‌برد. پس از آن، کاشی‌ها از درون کوره خارج شده و بر اساس شماره‌های موجود در پشت آن‌ها، در مکان مورد نظر قرار می‌گیرند و پشت آن با دوغاب گچ پر می‌شود.
مزیت های خرید کاشی هفت رنگ
همان‌طور که بیان شد، کاشی هـفت‌رنگ در مقایسه با کاشی معرق، در زمان بسیار کمتری به مرحله ساخت و تولید می‌رسد. در عین حال، قیمت این نوع کاشی‌ها نیز بسیار مناسب و مقرون به صرفه بوده و استفاده از آن‌ها نیز می‌تواند، حال و هوایی بسیار سنتی و لذت‌بخش ایجاد نماید.
بنابراین، یک طراح یا معمار ساختمان، می‌تواند با به کار بردن این نوع کاشی‌ها در ساخت و تزئین یک بنا، با یک تیر، نه دو نشان، بلکه سه نشان بزند.
او می‌تواند با یک قیمت اقتصادی، بنایی را به سبک کاشی طرح سنتی و بسیار زیبا در مدت زمان نه چندان طولانی، تزئین نماید.
بی جهت نیست که از گذشته‌های دور تا کنون، استفاده از کاشی های هفت رنگ در بین معماران و هنرمندان، محبوبیت بسیار بالایی داشته است.
معماران مطرح ایرانی به راحتی می‌توانند با استفاده از هنر اصیل خود و مزایای این نوع کاشی، آیه‌های قرآن، ابیات زیبای شاعران برجسته و طرح‌های سنتی و کلاسیک ایرانی را به رخ همگان بکشند.
