راهنمای خرید
هنر کاشی کاری
مرداد
کاشی کاری از هنرهای بسیار قدیمی است که قدمت آن به دو هزار سال پیش از میلاد مسیح بازمی‌گردد. کاشی قطعه‌ای با ابعاد متفاوت و دارای یک پوشش شفاف و صیقلی است که در بناهای مختلف از جمله مقبره‌ها، مساجد، مکان‌های زیارتی، خانه‌ها و آبریزگاه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. امروزه ساختمان‌ها را بدون کاشی و سرامیک نمی‌توان تصور و یا تکمیل کرد.
کاشی‌کاری هنری است که علاوه بر مقاوم ساختن مکان‌ها، نقش زیباسازی نیز دارد. از روزگاران دور کاشی‌های صیقلی با نقش و نگارهای زیبا از انسان، حیوانات و گل و گیاهان آراسته شده بود. با ایجاد ممنوعیت‌هایی برای استفاده از تصویر انسان و حیوان، نگارگران شروع به استفاده از نقش و طرح‌های هندسی زیبا کردند تا زیبایی این مصالح و مکان‌هایی که از کاشی در آن‌ها استفاده می‌شود را، افزایش دهند.
کاشی کاری در گذشته
در دوره‌های گذشته از انواع طرح و رنگ‌های کاشی برای کاشی‌کاری استفاده می‌کرده‌اند. در یک دسته‌بندی کاشی‌ها را می‌توان به انواع کاشی‌های بی رنگ، کاشی های هفت رنگ، کاشی‌های معرق، کاشی‌های زرنگار که به آن‌ها کاشی طلایی نیز گفته می‌شود، کاشی‌های مکتوب و ترکیبی از آجر و کاشی را نام برد.
آجرهای لعاب‌دار که نوعی از کاشی نیز می‌توان آن‌ها را محسوب کرد، در ساختار بناهای بسیار قدیمی همچون تخت جمشید با رنگ‌های مختلف به‌کار برده می‌شده‌اند.
دوره سلجوقیان یکی از دوره‌های تاریخی بوده است که در آن هنر کاشی‌کاری رواج و رونق بسیاری یافت. اما دورۀ ایلخانی را فعال‌ترین دوره در کل تارخ کاشی ایران می‌دانند.
با گذشت زمان و پیشرفت تکنولوژی، کاشی کاری و نوع پخت آن با ظهور کوره‌ها و تجهیزات پیشرفته تغییرات شگرفی پیدا کرد. امروزه کاشی تعریف جدید دارد.
تعریف کاشی کاری
کاشی به یک قطعه سنگ مصنوعی گفته می‌شود که دارای طول و عرض متفاوت بوده و ارتفاعی در حدود چند میلی‌متر دارد. سنگ مصنوعی کاشی، جنسی سفالی و یا سرامیکی دارد.
سطح روی آن شیشه‌ای یا صاف و صیقلی است که به‌راحتی از آلودگی‌ها پاک می‌شود. به‌طور معمول از کاشی‌ها در مکان‌ها و قسمت‌هایی از ساختمان استفاده می‌شود که تماس زیادی با آب و رطوبت وجود داشته و احتمال حضور و رشد میکروب و باکتری بسیار بالا است.
ریشه هنر کاشی کاری و طرح و نقش آن
هنرهای مختلف ایرانی از جمله کاشی کاری و استفادۀ آن‌ها در مکان‌های مختلف همواره ریشه در فرهنگ و اخلاق انسانی ایرانی داشته است. یعنی شما در هیچ قسمت از هنر ایرانی و یا کاشی‌کاری نمی‌توانید قطعه‌ای را بیابید که در تناقض با اخلاق و فرهنگ بوده و یا ضد انسانی باشد.
همچنین هنر کاشی کاری را می‌توان یکی از هنرهای منسجم دانست به‌گونه‌ای که هر قطعه کاشی عضوی از یک طرح کلی است که در نهایت موجب ایجاد اثر نهایی و کامل کنندۀ آن خواهد بود.
طرح و نقش‌های موجود در کاشی نشان دهندۀ هنر و روح هنرمند هستند. ارتباطی خالصانه که پلی میان دنیای درونی هنرمند با دنیای بیرونی و مردم خواهد بود.
هنر کاشی‌کاری ایرانی از جمله هنرهایی است که برای درست انجام شدن آن نیاز به ذوق، هوش، دقت، ظرافت، تناسب طرح و رنگ وجود دارد.
اجزای کاشی
همان گونه که پیش‌تر نیز بیان شد، کاشی دارای دو قسمت اصلی می‌باشد.
- قسمت بدنه که از جنس سفال و یا سرامیک است.
- قسمت لعاب که پوشش شیشه‌ای مانند و صیقلی دارد.
برای ساخت یک کاشی باکیفیت و مستحکم لازم است تا سازندگان، این دو قسمت را از مواد اولیه‌ای انتخاب کنند که در نهایت ضریب انبساط آن‌ها با یکدیگر برابر و یا بسیار نزدیک باشد.
چگونگی ساخت کاشی
برای آشنایی بیشتر با کاشی و هنر کاشی کاری بهتر است یک نگاه کلی به چگونگی و مراحل ساخت کاشی بیندازیم.
تهیه مواد اولیه
اولین مرحله برای ساخت کاشی تهیه و آماده‌سازی مواد اولیۀ آن خواهد بود. مهم‌ترین مواد اولیه برای ساخت بدنۀ اصلی کاشی خاک رس است. این خاک دارای 20 تا 25 درصد سیلیس است. برای آماده‌سازی باید ابتدا مواد زائد و خرده سنگ‌ها را از خاک رس جدا کرده و سپس با استفاده از دستگاه‌های مخصوص این خاک را پودر کرده تا بسیار نرم شود. سپس برای یکنواخت شدن پودر، آن را هوا داده و توسط دستگاه‌های نقاله برای مراحل دیگر فرستاده می‌شود.
بدیهی است که هر چه خاک رس مورد استفاده مرغوبیت بالاتری داشته باشد، محصول نهایی تولید شده از آن‌ها کیفیت بیشتری خواهد داشت.
تهیه خمیر کاشی کاری
مرحله بعدی آماده ساختن خمیر کاشی است که با افزودن آب به خاک رس حاصل می‌شود. این خمیر برای شکل گیری محصول تهیه می‌شود که با افزودن موادی همچون پودر سنگ چخماق برای جلوگیری از تغییر شکل خمیر قالب زده و همچنین اکسید کروم برای مقابله با رنگ قهوه‌ای تیره در اثر اکسید شدن آهن موجود در خاک رس، ادامه می‌یابد.
مرحله قالب‌گیری
همان‌طور که از نام این مرحله مشخص است، برای قالب‌گیری صحیح از خمیر تولید شده در مرحله قبل استفاده می‌شود. قالب‌گیری توسط دستگاه‌های مخصوص و صفحات پرس انجام می‌شود. ترکیب گل تولید شده در مرحلۀ قبل باید به‌گونه‌ای باشد که در نهایت محصول قالب‌گیری شده دارای انسجام و بدون خلل و فرج باشد و همچنین مخلوط به دستگاه و صفحات پرس نچسبد.
خشک شدن
این مرحله از کاشی کاری یکی از مراحل مهم بوده که در صورت درست انجام نشدن آن امکان شکست یا ترک در محصول وجود دارد. قطعه باید در مجاورت هوای گرم در یک تونل و با سرعت معقول خشک گردد تا استحکام خوبی داشته باشد.
پخت کاشی
در این مرحله کاشی دو بار و در دماهای متفاوت در کوره برای پخت قرار می‌گیرد. هر دو مرحله برای تبخیر آب فیزیکی موجود در محصول و همچنین آب شیمیایی آن خواهد بود که در نهایت کاشی به مرحلۀ شیشه‌ای شدن می‌رسد.
لعاب دار کردن کاشی
در صورتی که فرآیند کاشی کاری نیاز به لعاب داشته باشد، باید پیش از مرحله دوم پخت لعاب را روی آن قرار داده و سپس برای پخت نهایی در کوره قرار داد. اگر کاشی نهایی دارای نقش و نگار و یا گل باشد، باید این نقش و نگارها را پیش از قرار دادن لایۀ لعاب بر روی کاشی روی آن‌ها قرار داد. فراموش نکنید که مواد استفاده شده برای ایجاد طرح و رنگ در لعاب کاشی باید با جنس لعاب آن سازگار باشند تا محصول نهایی کیفیت لازم را داشته باشد.
در نهایت کاشی‌های تولید شده درجه بندی شده و در بسته‌بندی‌های محکم به بازار عرضه می‌شوند.
کاشی‌ها دارای طرح، رنگ و جنس‌های متفاوتی تولید می‌شوند که هر کدام برای مصارف خاصی ساخته و پرداخته شده است. بهتر است پیش از خرید کاشی ابتدا انواع مختلف آن‌ها و نیاز خود را به‌خوبی شناسایی کنید و سپس برای خرید اقدام نمایید.
